یکی از شاخه های جذابی که در چندین سال اخیر در جهان و خصوصاً در ایران با دقت و ضرافت بیشتری اهمیت داده میشود مباحث Ui و Ux میباشد که هر کدام فضای خاص خودشان با دنیای از اطلاعات بی پایان همراه است. Ui و UX در تمامی رشته های کاری و زندگی روزمره انسان همراه است و حتی در تصمیماتی که میگریم نیز تاثیراتی مبنی بر مواردی است که در این مباحث عنوان میشود اما به صورت تخصصی تر در موضوعات طراحی سایت، طراحی اپلیکیشن و نرم افزارها فعالیت و گسترش بیشتری پیدا کرده است. در این مقاله قصد داریم به مفاهیم این دو کلمه بپردازیم و تفاوت های آن را به درستی درک کنیم.
UI یا رابط کاربری
Ui یا رابط کاربری مخفف کلمه User Interface است که به موضوع فضایی که کاربر ارتباط برقرار میکند اشاره دارد و رابط بین کاربر با محصول است. ارتباط کاربران در فضای وب و نرم افزارهای موبایل از طریق محیط ظاهری اتفاق می افتد که هرکدام از آنها دارای ظاهر و نمایی است که در مبحث Ui به آن پرداخته میشود و کار طراحی ظاهر اپلیکیشن ها و سایت ها انجام میگیرد و باعث جذاب تر شدن فضای تعامل بین کاربران با محصول میباشد که باید بر طبق استانداردهایی انجام شود و توسط نرم افزارهای گرافیکی UI طراحی میشوند. طراحی رابط کاربری یک سایت و اپلیکیشن بر اساس برطرف کردن نیازهای کاربران و با توجه به امکانات و سرویس هایی که محصول قصد ارائه دارد تنظیم و پیاده سازی میشود و هر یک از امکانات و روند کارکرد آن ها دیزاین میشود. نمونه هایی از ui را میتوان به ظاهر همین وبسایت گراف۳۰تی، ظاهر منوی سایت، ظاهر بخش محصولات، ظاهر مقالات، خدمات و … است که در حالت کلی رابط کاربری سایت را ایجاد میکند و همان چیزی است که همه ما میبینیم.
UX یا تجربه کاربری
Ux یا تجربه کاربری که مخفف کلمه User Experience است که به جنبه های مختلفی از نحوه رفتار و تجربه هایی که کاربر با محصول ایجاد میکند تحقیق و بررسی میکند و نتایج خوشایند به دست آمده را در محصول نهایی پیاده سازی میکند و از اتفاقاتی که باعث نارضایتی کاربران شده، دوری میشود. تجربه کاربری علمی گسترده تر از UI میباشد که در حقیقت Ui زیر مجموعه ای از مباحث تجربه کاربری است. تجربه کاربری بر اساس تحقیقات بر روی رقبا و نتایجی از تست های متعددی که بر روی کاربران اتفاق می افتد به دست می آیند و مباحث تجربه کاربری به هیچ عنوان نهایت و پایانی ندارند و نمیتوان حد و مرزی برای آن درنظر گرفت و صرفاً همیشه هم درحال تغییر و ارتقا میباشد و نیاز به تحقیقاتی عمیق درباره استفاده کنندگان محصول نهایی است. برای مثال در مورد اهمیت ux میتوان به مبحث صفحاتی هستند که به صورت popup باز میشوند. حتماً سایت هایی را دیده اید که با کلیک کردن در یک بخشی از سایت در یک زمان چندین صفحه ای باز میشوند که عموماً هم قصد دارند ساعت و چیزهای دیگه ای را به رایگان به ما بفروشند (خنده). این موضوع برای کاربرا مبحثی آزادهنده است که هربار باید ناخواسته برای اینکه مطلب موردعلاقشون رو به راحتی مطالعه کنند چندین صفحه رو ببندند گه علم ux به عدم استفاده ار این صفحات پاپ آپ و به این شکل در سایت ها، تاکید دارد.
برای درک بهتر این مباحث به یک مثال و نمونه ای در زندگی روزمره توجه کنید؛ شیرآلات روشویی که در آشپزخانه ها و سرویس های بهداشتی قرار دارند را از گذشته تاکنون در نظر بگیرید. در زمان های گذشته شیرهای آب هرکدام برای آب سرد و گرم به صورت جداگانه ساخته میشد و باید با پیچاندن هر کدام، میزان آب را تنظیم کرد، زمانی که این وسیله و با این امکانات ارائه شد همه افراد راضی و خشنود بودند و برایشان یک اتفاق جدیدی بود با اینکه مشکلات خاص خودش را هم داشت، اما تا اینکه حالت جدیدتری ایجاد شد که فقط با یک اهرم این امکان را به وجود می آورد که به سمت چپ و راست و یا بالا و پایین حرکت داد و همزمان آب گرم و سرد و میزان فشار آب را تنظیم کرد، با رونمایی از این محصول تمام کاربران و استفاده کنندگان از شیرآلات به دنبال استفاده از این محصول بودند چون راحت تر بود و تجربه ای که برای استفاده کنندگان به وجود می آورد تجربه خوب و رضایت بخشی بود. در ادامه رشد این محصولات، یکباره شیرآلاتی معرفی شدند که با حسگر کار میکردند و دیگر نیازی به تنظیم و حتی عملکردهایی که در حالت قبلی بود هم نیاز نبود و استفاده کننده به راحتی با نزدیک کردن دست به سنسور میتوانست از آب استفاده کند. با رویکردهای این محصول دوباره کاربران و استفاده کنندگان به این محصول روی آوردند و نتیجه و تجربه های رضایت بخش بیشتری را نسبت به حالت های قبلی حس میکردند و این موضوع نشان دهنده بی پایان بودن و وسعت بالای این علم در زندگی و رفتارهای کاربران با محصولات را نشان میدهد.
نقشی که طراح تجربه کاربری در این موضوعات داشت شناخت نیازها و حالت های ناراضی کننده ای بود که کاربران به هنگام استفاده از محصول داشتند و سعی بر ایجاد راه حل هایی که بتواند این حس نارضایتی را از استفاده کننده ها کمتر شود، بودند. این فقط یک نمونه ای بود که شما میتوانید برای نمونه تمای موضوعات را در نظر بگیرید برای مثال روند رشد موبایل ، ماشین و … را که بررسی کنید متوجه اهمیت موضوع تجربه کاربری در شرکت ها و برندهای بزرگ دنیا میشوید و متوجه میشوید که کسب و کارها و برندهای ایران نیز به دنبال رفتن به این سمت و سو هستند و اهمیت تجربه کاربری در میزان فروش محصولات را به طور کامل درک میکنند.
سوالی که اینجا پیش میاد این است که اصلاً طراح رابط کاربری همون طراح تجربه کاربری هست یا نه و وظیفه این کار بر عهده کیست؟ اگر برگردیم به مبحث اصلی طراحی رابط کاربری و تجربه کاربری در فضای وب و اپلیکیشن ها، باید مراحل و روندهایی که یک سایت و اپلیکیشن طراحی و ارائه میشود را بشناسید. طراحی رابط کاربری پیش از مراحل کدنویسی یک سایت و اپلیکیشن میباشد که توسط طراح رابط کاربری انجام میشود و شخصی که این کار را انجام میدهد، صرفاً یک طراح گرافیکی که مسلط به نرم افزارهای گرافیکی باشد و کارهای طراحی چاپ و موشن و … باشد، نیست و باید بر مباحث نحوه طراحی رابط کاربری تسلط داشته باشد و بر مباحث تجربه کاربری باید تسلط داشته باشد، این موضوع زمانی است که طراح تجربه کاربری و طراح رابط کاربری توسط افراد و تیم های جداگانه ای در حال انجام است. اگر یک فرد هم کارهای تجربه کاربری و رابط کاربری پروژه ای را در اختیار دارد باید تا حد کامل در هر دو مورد مسلط باشد.
طراح تجربه کاربری در بخش های مختلف یک پروژه فعال بوده و چه در روند طراحی رابط کاربری موارد و نکات خود را ارائه میدهد و چه پس از پایان رابط کاربری با انجام تست ها و نتایج به دست آمده نیز به ویرایش پروژه میپردازند و گاهی در یک مورد خاص به انجام چندین نوع تست های مخصوص تجربه کاربری میپردازند.
طراح رابط کاربری و طراح گرافیک
به طور کلی طراح رابط کاربری و گرافیست از لحاظ سبک کاری نسبت به یکدیگر متفاوت هستند و گرافیست صرفا با علم بر نرم افزارهای گرافیکی و اصول طراحی گرافیک نمی تواند گزینه مناسبی به عنوان طراح رابط کاربری باشد و از لحاظی هم طراح گرافیک اطلاعاتی از المان های استفاده شده در یک وبسایت و اپلیکیشن ندارد و نحوه استفاده درست از آنها را آشنا نیستند. اما طراح رابط کاربری حتما باید با موضوعات اصول طراحی گرافیک مانند اصول و روانشناسی رنگ ها، قوانین تایپوگرافی، تعادل، کنتراست و … تسلط کافی را داشته باشد و روی المان های سایت و اپلیکیشن و بخش های مختلف و موارد کاربرد آها آشنایی کامل داشته باشد.